U卡 khó tránh khỏi hạn chế về vòng đời, tương lai của thanh toán mã hóa ở đâu?

Hiện tại, lĩnh vực thanh toán đang ở trạng thái trung gian trước khi có sự thay đổi chất. So với giai đoạn đầu, các sản phẩm hiện có đã được cải thiện về thiết kế, trải nghiệm và tuân thủ, nhưng vẫn còn khoảng cách để xây dựng một khung thanh toán Web3 hoàn chỉnh và bền vững. Trạng thái "chưa hoàn thiện" này lại trở thành một trong những chủ đề được bàn tán sôi nổi trên thị trường gần đây.

U卡 như một hình thức thanh toán mã hóa mới nhất, về bản chất là một "cơ chế trung gian tạm thời". Nó không chỉ là sự sao chép đơn giản của thẻ nạp Web2, cũng không phải là hình thức cuối cùng của ví chuỗi mới hoặc kênh thanh toán, mà là sản phẩm của sự thỏa hiệp giữa nhu cầu thanh toán trên chuỗi và tiêu dùng ngoài chuỗi ở giai đoạn hiện tại.

Thẻ U thông qua việc liên kết tài khoản trên chuỗi và số dư stablecoin, kết hợp với giao diện tiêu dùng ngoại tuyến tuân thủ quy định, đã đạt được mô hình kết hợp giữa trải nghiệm Web2 và logic tài sản Web3. Gần đây, sự quan tâm đến nó một phần xuất phát từ kỳ vọng của người dùng về tiêu dùng tài sản trên chuỗi hàng ngày, mặt khác cũng phản ánh rằng stablecoin đang từ các tình huống truyền thống như chuyển đổi ngoại tệ, thanh toán OTC, ngày càng sâu hơn vào bán lẻ C-end và hệ thống thanh toán địa phương.

Tuy nhiên, hầu hết các dự án U-card đều thu hẹp hoạt động sau một thời gian ngắn, đặc biệt là những dự án thiếu nền tảng sàn giao dịch hoặc sự hỗ trợ của nhà phát hành cấp một rất khó duy trì. Hoạt động của U-card phụ thuộc cao vào sự cấp phép của hệ thống tài chính truyền thống, chỉ duy trì một cách khó khăn giữa áp lực tuân thủ và lợi nhuận mỏng, khó có thể bền vững trong thời gian dài.

U Card không phải là mô hình kinh doanh có lợi nhuận ổn định, chỉ dựa vào hình thức dịch vụ được cấp phép bên ngoài. Các bên dự án cần dựa vào nhiều trung gian tài chính để hoàn thành thanh toán, bản thân chỉ là người thực thi ở cuối chuỗi. Thách thức lớn hơn là chi phí vận hành cực kỳ cao, bản chất là kinh doanh thua lỗ. Các bên dự án không có thu nhập phí giao dịch ổn định từ sàn giao dịch, cũng không nắm quyền lực như các nhà phát hành thẻ cấp một, nhưng phải chịu áp lực dịch vụ người dùng.

Vấn đề then chốt nằm ở chỗ, nếu bên dự án chỉ mãi giữ vai trò "người trung gian của người trung gian", thì chỉ có thể hoạt động một cách bị động. Có hai con đường để thay đổi tình hình: một là tham gia vào hệ thống tài khoản, trở thành cầu nối trong ngành mã hóa, nắm quyền phát ngôn trong cơ chế tuân thủ; hai là chờ đợi dự luật stablecoin của Mỹ hoàn thiện, tránh hệ thống thanh toán phức tạp và kém hiệu quả, nắm bắt cơ hội mới từ stablecoin đô la khi vị thế của đô la xuống dốc.

Đối với ví và sàn giao dịch, thẻ U hơn cả là một chức năng hỗ trợ để tăng cường độ gắn bó của người dùng, không phải là nguồn thu chính. Một số sàn giao dịch ngay cả khi kinh doanh thẻ U không có lãi, vẫn có thể đổi lấy sự gia tăng người dùng và quy mô tài sản. Nhưng đối với các đội khởi nghiệp Web3 thiếu trải nghiệm trong việc thu hút lưu lượng và cơ sở hạ tầng tài chính, cố gắng dựa vào trợ cấp và quy mô để tạo ra một dự án thẻ U bền vững chẳng khác nào một cuộc chiến tuyệt vọng.

Những gì gây khó khăn cho việc thanh toán mã hóa là hệ thống thanh toán của tài chính truyền thống. Tuy nhiên, có sự khác biệt trong định nghĩa về thanh toán mã hóa trên thị trường: đó là mô phỏng thanh toán quét mã trong cuộc sống hàng ngày, hay tìm kiếm ý nghĩa mới trong mạng lưới ẩn danh? Đối với điều sau, ý nghĩa của thanh toán không nằm ở việc chuyển giao mà nằm ở việc tích lũy, bản chất không phải là thanh toán mà là lưu thông, đây là ngành công nghiệp phát triển cùng với blockchain trong khu rừng tối.

Lấy một số ngân hàng ngầm làm ví dụ, đã xây dựng một hệ sinh thái số dựa trên mối quan hệ, niềm tin và vòng tuần hoàn tài sản. Bản chất của nó là niềm tin, sự lưu chuyển của tiền, việc thanh toán chậm dẫn đến sự lắng đọng và vòng tuần hoàn tài sản đều phụ thuộc vào niềm tin, hiểu biết lẫn nhau tạo ra niềm tin, một lần phản bội dẫn đến rủi ro tử vong xã hội hình thành niềm tin. Những ngân hàng số này cần có người quen giới thiệu để tham gia, loại trừ việc sử dụng của người lạ, hình thành cơ chế liên đới vô hình.

Dưới cơ chế này, thanh toán không còn là mối quan hệ một-một, mà là hình thức một-nhiều-một liên tục lưu thông trong mạng lưới giá trị. Dòng tiền vào tức là gia nhập, không chỉ vì thanh toán, mà còn để nhận được niềm tin. Dòng tiền không phải thanh toán liên tục vào tạo thành lắng đọng, sau khi số lượng người tham gia tăng lên trở thành mạng lưới thanh toán xã hội chậm nhưng tần suất cao. Giá trị luân chuyển liên tục mang lại lợi nhuận dồi dào.

Trên thực tế, cấu trúc sinh thái khép kín kiểu "ngân hàng số" đã hoạt động trên chuỗi nhiều năm, giải quyết một phần vấn đề lưu thông tài chính xám, nhưng không thể đưa thanh toán mã hóa vào ứng dụng chính thống. Ngược lại, hệ thống thanh toán trên chuỗi dựa vào đồng stablecoin đô la Mỹ là trung tâm, dựa vào mạng lưới tuân thủ, đang dần tiếp cận người dùng và có tiềm năng toàn cầu thực sự.

Cấu trúc chuỗi trên kiểu tiền ngầm đã tồn tại từ lâu. Dù là các tổ chức chênh lệch giá trong lĩnh vực xám ở một số khu vực, hay một số quốc gia thực hiện thanh toán quốc tế thông qua USDT, tài sản số đã có những phương thức trưởng thành trong việc vượt qua hệ thống tài chính truyền thống và thực hiện lưu thông vốn tự do.

Sự trỗi dậy của một mạng lưới blockchain nhất định đang thể hiện logic này. Theo báo cáo của công ty bảo mật, trong khoảng thời gian 2023-2024, khoảng 40% luồng tiền bất hợp pháp trên chuỗi xảy ra trong mạng này, hơn một nửa được hoàn thành qua USDT. Những khoản tiền này không vào sàn giao dịch, mà được thực hiện thông qua OTC hedging, "nhảy đảo" ví, và phân luồng DEX để hoàn thành sự "phát hành gương" giống như ngân hàng ngầm. Cách thức hoạt động tương tự như một số mạng lưới tiền tệ nước ngoài: không theo đuổi tính chắc chắn cuối cùng của tầng thanh toán, mà dựa vào chuỗi niềm tin phân phối và hệ thống quan hệ xuyên biên giới để đảm bảo tính thanh khoản.

Tuy nhiên, các "ngân hàng số" trên chuỗi này đã hoạt động nhiều năm, tại sao đến nay vẫn chưa bùng nổ trong thanh toán mã hóa? Nguyên nhân cơ bản là mô hình này không được thiết kế cho người dùng bình thường, không giải quyết vấn đề "làm thế nào để nhiều người hơn sử dụng tiền mã hóa để thanh toán", mà là "làm thế nào để một số ít người thực hiện thanh toán không thể theo dõi bằng tiền mã hóa". Điểm khởi đầu của nó là tránh né chứ không phải kết nối, phục vụ cho các trường hợp không muốn bị quản lý bao phủ, chứ không phải nhóm người dùng cần được bảo vệ pháp lý.

Một số mạng tài chính có thể xây dựng hệ thống chuyển tiền "gia đình" hiệu quả ở một số khu vực, nhưng không có nghĩa là cấu trúc này có thể chuyển đổi thành cơ sở hạ tầng mở rộng toàn cầu. Nó giống như một mạng cục bộ hiệu quả, rất linh hoạt ở các khu vực biên giới, nhưng khó có thể kết nối với thị trường toàn cầu và các hệ thống thanh toán hiện có.

Từ góc độ hệ thống, "vốn không muốn rời đi" thực sự có thể nâng cao TVL của nền tảng và tỷ lệ sử dụng vốn trong hệ sinh thái DeFi, nhưng từ góc độ hệ thống thanh toán, một hệ thống thực sự có thể quy mô hóa cần phải cho phép vốn tự do "vào ra", chứ không phải "vào được, ra không được".

Một số hệ thống bao lì xì trên chuỗi và các tài khoản điểm trên chuỗi khác đang chuyển đổi hành vi thanh toán vào sân thành tích lũy, tương tự như logic "chuyển đổi thành số dư" trong thời kỳ Web2. Mô hình tích lũy này có giá trị thương mại, nhưng không thể phá vỡ rào cản sinh thái. Người dùng không thể tự do sử dụng tài sản trong đó cho thanh toán xuyên biên giới, thanh toán cho thương nhân, thu tiền qua máy POS, và càng không thể có được sự ánh xạ ổn định với hệ thống tài khoản thế giới thực.

Nói cách khác, mô hình "tuần hoàn trong sân sau" này không phải là cơ sở hạ tầng, mà là cơ chế tự củng cố sinh thái. Mặc dù việc củng cố các tình huống sử dụng vốn trong hệ thống đóng là rất quan trọng, nhưng không tạo thành logic cơ bản của "thanh toán" như một dịch vụ toàn cầu.

Điều thực sự thúc đẩy thanh toán Web3 từ "mạng ẩn" sang "mạng chính" là sự hỗ trợ của chính sách Mỹ đối với mạng lưới thanh toán bằng stablecoin. Với sự tiến triển của các dự luật liên quan, stablecoin lần đầu tiên được định vị chính sách là "cơ sở hạ tầng thanh toán chiến lược".

Nhiều công ty công nghệ tài chính đang nhanh chóng thúc đẩy việc mở rộng ứng dụng của stablecoin USD trong các giao dịch quốc tế, thu tiền của thương nhân, và thanh toán trên nền tảng. Dữ liệu được công bố bởi một ông lớn trong lĩnh vực thanh toán cho thấy, hơn 30 tổ chức thanh toán toàn cầu đang tích hợp USDC như một tài sản thanh toán xuyên biên giới; việc phát hành và sử dụng USDC và PYUSD cũng đã bắt đầu thâm nhập vào lĩnh vực bán lẻ.

Những điều này không phải là sự lưu chuyển và lắng đọng trong nền kinh tế ảo, mà là dòng chảy tiền tệ giữa hàng hóa và dịch vụ thực, có hành vi thanh toán được bảo vệ bởi pháp luật và tuân thủ kiểm toán. So với đó, một số chức năng thanh toán bằng token trong các hệ sinh thái nhất định, một số ví "quét mã để thanh toán", trước khi thực sự vào hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp, nền tảng thương mại điện tử xuyên quốc gia, mạng lưới tín dụng, vẫn thuộc về các chức năng địa phương trong một hệ thống khép kín, chứ không phải là tiêu chuẩn thanh toán toàn cầu.

Cơ chế thiết kế của "Ngân hàng số" mang tính gợi mở. Các đề xuất như Intent, trừu tượng hóa tài khoản đang nâng cấp việc thanh toán trên chuỗi truyền thống từ hành vi chuyển tiền "máy với máy" sang phối hợp tài chính "được điều khiển bởi ý định con người". Điều này có một sự cộng hưởng triết học nào đó với việc ứng dụng cơ chế "tin tưởng mạnh mẽ dựa trên quan hệ" của các ngân hàng ngầm truyền thống. Tuy nhiên, cấu trúc thanh toán có hệ thống không thể chỉ được xây dựng dựa trên lòng tin xã hội mơ hồ và logic lưu thông cục bộ, cuối cùng phải được kết nối với sự quản lý, có thể truy nguyên danh tính người dùng, quy trình giao dịch và nguồn gốc tài chính.

Từ góc độ vĩ mô hơn, khi vị thế đồng đô la toàn cầu đối mặt với các thách thức cấu trúc, hệ thống tài chính và tiền tệ của Hoa Kỳ đang cố gắng xây dựng một "đồng đô la + stablecoin đô la" mới, tạo thành một hệ thống tiền tệ song song. Dù là để phòng ngừa sự mở rộng thanh toán bằng các đồng tiền khác, ứng phó với xu hướng các thị trường mới nổi sử dụng thanh toán bằng euro/vàng, hay củng cố ảnh hưởng tài chính của mình ở một số khu vực, stablecoin không còn là một đổi mới tài chính bên lề, mà là công cụ chiến lược mà Hoa Kỳ chủ động triển khai trong cạnh tranh tài chính quốc tế.

Điều này cũng giải thích cho việc trong những năm gần đây, từ lập pháp của Quốc hội đến sự hướng dẫn của Bộ Tài chính, từ sự tham gia của ngân hàng truyền thống đến việc nhúng mạng thanh toán, sự thúc đẩy của stablecoin USD đang tăng tốc toàn diện và hòa nhập sâu vào tiền tệ chủ quyền, khung quản lý chủ quyền.

Mô hình thanh toán kiểu ngân hàng số khó có thể hỗ trợ hệ thống chiến lược như vậy. Bản chất của mô hình ngân hàng ngầm là để tránh sự quản lý, trong khi Mỹ muốn xây dựng một mạng lưới tài chính toàn cầu tích hợp quản lý; ngân hàng số phụ thuộc vào niềm tin của cộng đồng và chênh lệch không rõ ràng, trong khi hệ thống stablecoin USD phải được xây dựng trên các tổ chức tài chính tuân thủ và chuỗi cấp phép quản lý.

Rất khó để tưởng tượng rằng Bộ Tài chính Hoa Kỳ sẽ giao các cơ sở hạ tầng thanh toán quan trọng cho các mạng lưới tài chính dựa vào ví không KYC, cầu nối ẩn danh và giao dịch OTC. Ngân hàng kỹ thuật số có thể giải quyết vấn đề lưu thông ở các khu vực biên giới, nhưng không thể tạo ra một cấu trúc quản lý tiền tệ cấp quốc gia. Trong khi đó, stablecoin đang được giao cho vai trò này.

Nói cách khác, tương lai của ngành mã hóa sẽ không đồng sinh với ngành công nghiệp xám. Nó đã đóng vai trò hỗ trợ trong giai đoạn đầu phát triển của ngành mã hóa, nhưng Bitcoin ETF đã khiến ngành mã hóa bước vào một chu kỳ mới, đó là tương lai hoàn toàn hòa nhập và đan xen với tài chính truyền thống.

Dù là một ngân hàng lớn nào đó phát hành tiền kỹ thuật số, một ông lớn quản lý tài sản nào đó triển khai quỹ liên quan, một ông lớn thanh toán nào đó tích hợp USDC, một công ty công nghệ thanh toán nào đó kết nối thanh toán trên chuỗi, hay một công ty stablecoin nào đó hợp tác với nhiều ngân hàng trung ương trên toàn cầu để điều chỉnh chính sách, tất cả những hành động này đều cho thấy: tài chính truyền thống đang nhanh chóng bước vào thế giới trên chuỗi, tiêu chuẩn của họ là rõ ràng - tuân thủ, minh bạch, có thể quản lý. Bộ tiêu chuẩn này tự nhiên loại trừ sự mở rộng của logic ngân hàng ngầm, và cũng tạo thành giới hạn cơ bản của mô hình "ngân hàng kỹ thuật số" như là con đường chính cho thanh toán mã hóa.

Tương lai thực sự của thanh toán Web3 được xây dựng trên nền tảng của stablecoin đô la Mỹ và các kênh thanh toán tuân thủ quy định. Nó vừa có thể tiếp nhận tính phi tập trung và mở, vừa có thể tận dụng nền tảng tín dụng của hệ thống tiền tệ hiện tại. Nó cho phép dòng tiền tự do vào ra, nhưng không mê tín vào sự tích lũy; nó nhấn mạnh việc trừu tượng hóa danh tính, nhưng không né tránh sự quản lý; nó tích hợp ý định của người dùng, nhưng không thoát khỏi ranh giới pháp lý. Trong hệ thống này, tiền không chỉ có thể vào thế giới Web3 mà còn có thể tự do ra đi; không chỉ phục vụ cho các hoạt động tài chính trên chuỗi, mà còn được nhúng vào việc trao đổi hàng hóa và dịch vụ toàn cầu.

Ngân hàng số như nước, vô hình theo thế chuyển động, một giọt mưa rơi vào đó liền trở thành đại dương; giai đoạn tiếp theo của thanh toán mã hóa càng nên như ánh sáng, có thể hòa trộn lẫn nhau nhưng vẫn có điểm khởi đầu của riêng mình, có thể truy tìm nguồn gốc rõ ràng để tìm ra con đường đã qua, không tìm kiếm sự nuốt chửng mà tập trung vào việc chiếu sáng.